Quantcast
Channel: Namibian Sun - Moshiwambo
Viewing all 448 articles
Browse latest View live

Epangelo tali kondjitha oshikukuta

$
0
0

Minista Pohamba Shifeta okwa ningi etseyitho ndyoka omolwa onkalo yoshikukuta ya nayipala ndjoka tayi dhenge oshigwana na okwa popiwa kutya oshikukuta shika osho shimwe oshinene tashi dhenge oshilongo mondjokonona yoshilongo.

Onkalo oya guma aantu ya thika poomilyona 1.5 unene aanamapya omanga aantu yalwe ya thika po-500 000 ya pumbwa oondya.
Shifeta okwa popi kutya iinamwenyo ya thika po-300 otayi ka dhipagwa miikunino yiinamwenyo mbyoka iishona na otaya kaya moonkundathana nOmbelewa yOmuprima okumona omwaalu gwothaatha ngoka tagu pumbiwa.

“Itatu pitika aantu yetu ya se kondjala omanga iinamwenyo yetu nayo tayi si koshikukuta. Oshi li oshitopolwa shiilonga yetu okukondolola omwaalu gwiinamwenyo,” Shifeta a popi.
Iinamwenyo mbyoak tayi kadhipagwa ongaashi uupundja noomenye oondumentu.
Miikunino moka tamu ka talwa ongaashi
moNaute National Park mOshitopolwa sha //Karas , Hardap National Park mOshitopolwa shaHardap, Daan Viljoen National Park moKhomas nomohala ngoka okwa dhimbululwa kutya uunapelo nomeya oga pumba.

Shifeta okwa popi kutya omahala ngaashi Etosha noNamib-Naukluft Park natango ogeli nawa niinamwenyo otayi vulu okuhupa sigo okomuloka tagu landula.
MoKavango noZambezi onkalo namo oyi li hwepo, sho kwa lopotwa kutya moBwabwata National Park uunapelo owuli nawa oshowo omeya.
Minista okwa popi kutya mOshitopolwa shaKunene uunapelo nawo otawu nyangwanyangwa noshikondo shawo otashi ka kala tashi tala omeho koshitopolwa shoka.

Mo-2013 iinamwenyo ya thika po-500 oya dhipagwa okuza miikunino yiinamwenyo mbyoka ine nonyama oya topolelwa po oshigwana shoka sha li tashi dhengwa koshikukuta pethimbo ndyoka. Pethimbo ndyoka epangelo olya utha edhipago lyiinamwenyo 100 moNaute National Park, o-150 moHardap National Park , 300 mEtosha National Park.
MoKaroo omwa li mwa dhipagwa 150 oshowo moHobatere game reserves mOshitopolwa shaKunene.

Uutomeno waMeatco Oshakati oshowo mo Brukkaros, Hardap noWitvlei owo wali wa tomo iinamwenyo mbyoka niilonga oya li ya mwanithwa muSeptemba gwo-2013.

Oshitopolwa shaHangwena osha mono iipakete 1 667 yonyama, Kunene iipakete 546 nOmaheke iipakete 633.

ELLANIE SMIT

Category: 
Share This: 

Olye e na oshinakugwanithwa shoopoloyeka dhuundjolowele?

$
0
0

Konima yoomvula mbali monena sho kwa li kwa ningwa oshituthi shetamekitho lyiilonga yetungo lyongulumpungululo yomiti oshowo oolabora mondoolopa yaKahandja, opoloyeka ndjoka inayi tamekithwa natango okutungwa.
Oshituthi shoka osha li sha kwatelwa komeho komukokoli presidende Sam Nujoma.
Etungo ndyoka inali tamekithwa nonando okwiikalekelwa oshimaliwa shoomiliyona 32 shanuninwa oCentral Medical Store oshowo oomiliyona 22 dhoPublic Health Laboratory momumvo gwoshimaliwa gwo -2013/14.
Palopota yo- 2013-2014 yOmuyaluli-ndjai, oCentral Medical Store oyaIi yi na okukala ya pwa nale okutungwa muMalitsa gwo-2015.

Ngashiingeyi okwa thigala owala oomwedhi heyali opo andola oNational Public Health Laboratory yi kale ya pwa okutungwa sho kwali kwategelelwa yi manithwe muMalitsa gwo-2017.
Ngashiingeyi elelo ekulu naandyoka epe lyoshikondo shuundjolowele itali vulu okugandja omayamukulo kutya omolwashoka oopoloyeka dhoka inadhi tameka nongele pamwe iimaliwa mbyoka yali ya nuninwa oopoloyeka dhoka oya longithwa po moopoloyeka dhilwe.
Sho a ningilwa omapulaapulo, Ominista nale yUundjolowe, Richard Kamwi okwa yamukula kutya ye keshi we omuniilonga gwepangelo onkene ita vulu okuyamukula komapulo.
Sho twa ningile omapulo, Ronald Kubas ngoka e li omunambelewa omukuluntu gwoBurmeister and Partners, mboka yeli taya kwatele iilonga mbyoka yoopoloyeka dhoka mbali okwa ukitha omapulo kuuministeli.
“Omwa pumbwa okupula uuministeli. Ngame inandi pitikwa okupopya niikundaneki kombinga yopoloyeka ndjoka.”

Ominista yoshikondo shoka,Omundohotola Bernard Haufiku okwa ulike a fa ke na ontseyo kombinga yoopoloyeka dhoka na okwa popi kutya okwe shi mono owala omasiku ngaka kutya ope na oopoloyeka dhili metifa moKahandja.
Sho a ningilwa omapulo, mayola gwaKahandja Congo Hindjou okwa koleke kutya ehala ndyoka nolya nuninwa oopoloyeka dhoka mbali.
Omundohotola Haufiku okwa tindi okuyamukula sho a pula koNamibian Sun kutya oopoloyeka dhoka okwali edhi pewa sho a kutha ko oshinakugwanithwa sho kukwatela komeho Oshikondo shUundjolowele.
“Onda lombwelwa kutya aantu yamwe oya tameka iilonga yetungo moKahandja.
Ekateko ndika olya ningwa pethimbo mpoka Oshikondo shUundjolowele sha taalela ompumbwe yomiti ngaashi omiti dhokulelepeka onkalaamwenyo kwaamboka taya lumbu nombuto yoHiV.
Omuyaluli-ndjai okwa lopota woo kutya iimaliwa ya thika poomiliyona 61 okuza mo- Central Medical Store kakushiwike kutya oya longithwa shike momumvo gwoshimaliwa gwo-2015/16.
Pethimbo lyoshituthi shetamekitho lyiilonga mbyoka,shoka sha ningwa momasiku 27 gaAguste mo-2014, Kamwi okwa li a tsu omuthindo kutya Namibia okwa tegelela ethimbo ele na okwa tindilwa uuthemba wokukala noolabora dhemwene omolwa omulandu ngoka athigulula pethimbo lyuukoloni.
Namibia oku na oolabora dhopaklinika dhili 58 moshikondo shopaumwene oshowo epangelo oshowo oolabora 38 dhili kohi yo-Namibia Institute for Pathology (NIP).
Oolobola heyali otadhi topolwa komahangano ngaashi Pathcare, Clinpath, CPC, Oshana, High Care, Maxi med noNamibia Blood Transfusion Services.
Ompumbwe yoompango dha kindja otayi etitha omayakulo gopalabora gongushu yopevi moshilongo.
JEMIMA BEUKES

Category: 
Share This: 

Eshuno pevi lyetumo lyiipa yiimuna moSouth Afrika

$
0
0

Elelo ndyoka olya popi kutya etumo lyoongombe dhina omwenyo moSouth Afrika olya shuna pevi sho oongombe owala 94 291 dha tumwa momalanditho moshilongo shoka nuumvo okuyeleka noongombe 100332 dha tumwa momalanditho ngoka omvula ya piti.

Sha landula oompango ompe dhoka dha tulwa miilonga moSouth Afrika okutameka lyotango lyaJuli, etumbo lyiipa yiimuna nalyo olya shuna pevi.
“Aanafaalama otaya vulu okuhogolola okulonga nokunduluka iipa oyo ya tume momalanditho ngoka po ya vule okwiimonena iiyemo yokupalutha iimuna yawo oshowo okufuta iifuta yilwe,” elelo lyonyama lya londodha.

Olutu ndoka olwa popi kutya oompango nomilandu omipe dhaSouth Afrika otadhi gumu noonkondo omalanditho goongombe dhina omwenyo unene sho South Afrika oye unene ha landa iipa yiimuna okuza kuNamibia.

“Oshikukuta oshowo omilandu dhoka omipe otadhi tula noonkondo muupyakadhi oshikondo shoka.”

Elelo ndyoka olya popi kutya omwaalu gwoongombe dhoka dha li dha nuninwa okutumwa momalanditho ogwa li poo-144 859, moka 50 568 dha tomwa omanga 94 291 dha tumwa momalanditho.
Okwa dhidhilikwa woo eshuno pevi lyongeshefa yoonzi nuumvo okuyeleka nomvula ya piti.
Okuya pehulilolyaMei, oonzi owala
396 295 dha landithwa naashoka otashi ulike eshuno pevi noopresenda 10.12 okuyeleka noonzi 440 934 dha landithwa omvula ya piti.
Oonzi 148 196 odha tumwa koSouth Afrika omanga 158 900 dha dhipagwa moshilongo.

Nonando okwa monika omuloka miitopolwa yimwe yoshilongo, omuloka ngoka inagu vula okukwathela aaniimuna naanafaalama ya vule okumona uulithilo wiimuna yawo.

Mokati koonzi 165 000 o- 60 763 odha dhipagwa mokatomeno kaMalinda, nomwaalu ngoka ogwa ka lela po oopresenda 37 pokati komweedhi Januari naMei 2016.

Okatomeno kaKaiti oka longo oopresenda 38 omanga kaAranos ka longo oopresenda 21 muule woomwedhi ntano. Okomitiye ndjoka oya popi kutya oya pewa oshikugwanithwa kUuministeli wUunamapya, Omeya nIihwa opo ya kwatele komeho okomitiye ndjoka kwa tegelelwa yi tule kumwe omilandu dhoka tadhi ka kwathela ongeshefa yoonzi.
Okomitiye ndjoka oya thikama po miilyo yoNamibia Agricultural Union, Namibia National Farmers Union, Abattoir Association, Uuministeli wUunamapya, Omeya nIihwa, Uuministeli wIIpindi nEyambulepo lyAanangeshefa Aashona naamboka yoPokati.

ELLANIE SMIT

Category: 
Share This: 

Ongwediva ya nyenyetwa

$
0
0

Etamununo lyondoolopa yaNgwediva olya etitha aakalimo mboka ye na iimuna nomapya kutya otaya kuthwa pomahala gawo inaya futwa na oya nyana omusindalandu gwondoolopa ndjoka tagu ithanwa Ongwediva Spatial Development Framework Plan.
Pamulandu ngoka omupe, omikunda adhihe dhili mondooopa dhoka otadhi kuthwa po.
Aakalimo oya popi kutya elelo lyondoolopa olya tameka okuningila omitilitho aakalimo kutya otali ka kwatako oongombe dhawo dhoka tadhi ka adhika tadhi napa mondoolopa. Omatilitho ngoka otaga ningwa mooradio.
Aakwashigwana mboka oya popi kutya elelo lyondoolopa otali tula miigunda iimuna yaakwashigwana, ayihe mbyoka tayi adhika tayi napa moondoolopa ngaashi tashi uthwa kompango yoondoolopa.

Elelo lyondoolopa yaNgwediva oya tula miilonga omulandu omupe ngoka tagu lundulula omulandu gwondoolopa okuya momulandu gwamuni.
Omulandu ngoka otagu kwata aakalimo ayehe yomomikunda dhili mOngwediva.
Omikunda dha gumwa ongaashi Oupumako, Omusheshe, Efidi lomulunga, Elyambala, omikunda adhihe dhOshinyadhila nElyambala.
Molyomakaya aanambelewa yelelo lyondoolopa niilyo yelelo oya ningi iigongi naakalimo yomukunda Elyambala mboka ya holola omaiyuvo gawo gonayi kombinga yomaihumbato gelelo lyondoolopa.
“Ne aantu yelelo lyondoolopa yaNgwediva omwa pumbwa oku tu simaneka. Itamu vulu owala okuya momapya getu e ta mu ningi omakonaakono geni inamu popya natse. Hulithepo omukalo ngoka gokutuma aantu ya tule iimuna yetu miigunda,” omukwashigwana a popi.

Aakwashigwana oya popi kutya iimaliwa mbyoka taya futwa iishona noonkondo okuyeleka nuunene womapya gawo oshowo omagumbo gawo.

Omunambelewa guundjolowele nomunambelewa gwomauyelele, Penda Kashihakumwa, okwa popi kutya ondoolopa otayi nenepekwa nokwaadha omilandu omipe.
“Dhimbulukeni kutya otu na ondjila yolutenda ndjoka tayi piti mondoolopa okuza mOndangwa okuya mOshakati.
Omilandu omipe otadhi utha utha omukunda, Omusheshe nOupumako otadhi ka kala omahala gomagumbo gondilo.
Oshinyadhila otashi ka kala ehala lyoongeshefa.
Kansela John Shitundeni naUlalia Katonyala nayo oya kala momutumba.

ILENI NANDJATO

Category: 
Share This: 

Osha li ehololomadhiladhilo lyopambili- aanona yekondjelomanguluko

$
0
0

Aanona yekondjelomanguluko mboka taya lumbu mofaalama yaSwapo moBrakwater mOmaandaha oya tomeke omulilo nokuninga omainda mondjila yaVenduka naKahandja.
Opolisi oya ithanwa opo yi ka kalekepo elandulathano ihe shoka osha etitha olugodhi niihauto yopolisi iyali oya yonagulwa omanga aanona mboka ya popi kutya opolisi oya yi moshipala ehololomadhilaadhilo lyo lyombili.
Opolisi oya popi kutya oya thiminikwa okulongitha omiku dhohaasa sho aanona mboka ya indike iihauto yi pite mondjila ndjoka nokulateka aantu mboka yali yuuka kiilonga mOvenduka okuza mOkahandja.
Nonando kape na ngoka atulwa miipandeko, opolisi oya holola kutya omaihumbato gonayi gaanona mboka itaga idhidhimikilwa we.

Omupopiliko gwopolisi Slogan Mathues okwa popi kutya natango otaya konaakona kutya eyonagulo ndyoka lya ningilwa iihauto yawo oli thike peni na otashi vulika ya ka tulemo iipotha.
Aanona mboka oya pataneke omapopyo gopolisi na oya popi kutya yo oyali taya ningi ehololomadhilaadhilo lyawo lyopambili.
Ya geela Simataa

Aanona mboka ya ningwa nayo oonkundathana koNamibian Sun oya holola kutya oya geya omolwa amushanga gwokabinete George Simataa.
Oya popi kutya Simataa okwe ya popitha mEtitano na okwe ya lombwle ya ye koskola na okwa tindi iikundaneki pethimbo ningi epopitho ndyoka.
“Omolwashike te tulombwele tuye koskola nongele okweya kutse pehala lyepangeo oshike ina hala okupopila komeho yiikundaneki,” gumwe gwomaanona mboka ta ti.
Kombinga yokutomeka omulilo, aanona mboka oya lundule opolisi kutya oyo ya tomeke omulilo ngoka.
“Opolisi oya umbu ooholo miihwa naasho dha kwata kiihwa opwa tukuka omulilo.”
Gwumwe gwomaanona mboka Jerry Hamkwaya, okwa popi kutya opolisi oya dhenge aanona yatatu. Aakadhona yaali nomulumentu gumwe, nomulumentu okwa falwa koshipangelo.
Amushanga-ndji gwoSwapo, Nangolo Mbumba okwa popi kutya ke wete kutya omolwashike oshiningwanima shohela sha tukuka, ngele epangelo lyiitulamo mokukandula po omukundu gwaanona mboka.

“Ombelewa yOmuprima otayi ya kwatha. Ominista yIipambele yOmupresidende Frans Kapofi okwa li a yi a ka popye nayo, yamwe oya tumwa komadheulo, oya pumbwa okuuvako nokulandula ooprograma dhepangelo,” Mbumba ta ti.
Sho apulwa kombinga kutya aanona mboka oya geyithwa komapopyo kutya naya shune koskola , na oya popi kutya oya kulupa nokuya koskola, Mbumba okwa popi kutya kape na ngoka akulupa nokushuna koskola.
“Swapo ke na omahangano, uuministeli owepangelo lyaaNamibia ayehe. Epangelo olyo lya hala li ya tumwe komaudheulo hoka taya ka mona iikulya niiyemo yokwiikwatha,” Mbumba ta ti.

GORDON JOSEPH

Category: 
Share This: 

Oondando dhiikulya dha yi moombuli

$
0
0

Ondando yonyama yoongombe oshowo oonzi okwa tegelelwa yi londe pombanda okuya pehulilo lyomvula ndjika ngele Namibia ina yakula omuloka guli nawa.
Omunambelewa omukuluntu gomalanditho moMeat Board, Desmond Cloete, okwa lombwele oNamibian Sun kutya omuloka omwaanawa otagu ti aaniimuna otaya ka tungapo ishewe omwaalu gwiimuna yawo mbyoka ya mono iihuna koshikukuta. Okwa popi kutya oshikukuta otashi etitha ompumbwe yonyama momalanditho onkene onkalo ndjoka otayi ka hwahwameka oondando dhonyama dhi londe pombanda noonkondo omolwa omwaka ngoka guli po.

Onkalo yoshikukuta oya etitha etulo miilonga lyomayambidhidho gaaniimuna momalanditho moka taya pewa ekwatho lyooN$400 kehe mongombe taya landitha.
Namibia Dairies okwa gwedhele oondando dhe muMalitsa nuumvo naashoka hwahwamekwa keyo pombanda lyiikulya yiimuna oshowo onkalo yepingakanitho lyiimaliwa yopondje.
Omunambelewa omukuluntu gwoNamibia Dairies, Gunther Ling, okwa popi kutya ondando yomahiihini oga londo pombanda noopresenda 7.7, omashikwa oga londa noopresenda 8.3 omanga Oshikandela sha londo noopresenda 5.8.

Pahapu dhaLing oshidhigu okupopya ngele naatango otaya ka londeka oondando dhawo moomweedhi twa taalela.

“Okutala konkalo kashi li nawa okugwedhela oondando sho aakashigwana oyendji natango taya dhengwa nale koshikukuta.
Otatu ka kala tatu kwata nawa iifuta opo yi kale pevi ihe ngele oondando odha londo pombanda nena katu na nkene.”

Oondando dhoondjuhwa odha londa pombanda noopresenda 7 moshilongo.
Namib Poultry Industry oya popi kutya oondando dhoondjuhwa inaku tegelelwa we dhi gwedhelwe muule womvula ndjika.

Omupopiliko gwoNamib Mills, Ashante Mannetti, okwa popi kutya onkalo yoshikukuta oya ningitha oshidhigu okumona iilya nepungu onkene uuna pwa holoka omwaka mongeshefa nena onkalo otayi ka thiminika opo oondando dhi londe pombanda. Ondando yuusila wepungu woTop Score oya londa noopresenda 16 omanga iilongomwa yimwe ngaashi omausila goomboloto ga londa noopresenda 14.
Mannetti okwa yelitha kutya eyo pombanda ndyoka olya hwahwamekwa koshikukuta ihe nokegwo pevi lyongushu yiimaliwa yaNamibia okuyeleka niimaliwa yaUS.

Okwa popi kutya ngele omuloka ogwa monika moshitopolwa ngaashi taku tengenekwa nena oondando otadhi ka shuna pevi.
Oshikundaneki shika osha ningi oonkambadhala okuya moonkundathana nooyene yoostola opo ya vule okupopya kombinga yonkalo yoondando yiihape niiyimati ihe inashi mona omayamukulo. Palopota yoNamibia Statistics Agency, oondando dhiiyimati odha londa pombanda noopresenda 15.2 omimvo dha piti omanga okuya muJuni nuumvo oondando dhiihape mwakwatelwa iihakautu dha londo pombanda noopresenda 18.3.

ELLANIE SMIT

Category: 
Share This: 

Omudhengingonyo gwaNamibia a mangwa po moRio

$
0
0

Omudhani guudhano woongonyo omuNamibia Jonas Junius, okwa tulwa miipandeko ta tamanekelwa oshipotha shonkambadhala yekwatonkonga, omuniilonga gwomegumbo mOlympic Village moRio de Janeiro.
Onkundana yetulo lye miipandeko oya kolekwa kosheendo shaaNamibia sho shi li ko
Rio de Janeiro.

Nonando ongaaka inaku monika eyamukulo okuza komunambelewa omukuluntu gwosheendo shoka, Jesse Schickerling, ngoka kwa lopotwa eli moonkundathana naakalelipo yopaveta oshowo International Olympic Committee (IOC).
Ominista yOmaudhano Jerry Ekandjo, ngoka opo owala a thiki moshilongo mOsoondaha okuza koRio okwa tindi okupopya sha kombinga yonkundana ndjoka.

Palopota yomutoolinkundana gwoAl Jazeera Gabriel Elizondo, ngoka a tseyika onkundana ndjoka, omunamimvo 22 Junias okwa kambadhala okwiikondjithila komuniilonga ngoka.

Jonas okwa tulwa miipandeko na ta tamanekelwa oshipotha shekwatonkonga na okwa falwa kondjeedhililo yopolisi yaRecreio.

“Junius okwa tegelelwa a lundululilwe kodholongo yaBangu nena," Elizondo a holola.

Namibian Sun okwa kambaadhala okumona uuyelele okuza kombelewa yomukalelipo gwaNamibia moBrazil ihe Gerhard Theron, ngoka ngashiingeyi e li moRio ongodhi ye yopeke inayi pita.

Lwanima omupresidende gwoNamibian National Olympic Committee, Abner Xoagub okwa shanga kepandja lye lyoFacebook kutya “ Oshiningwanima shoka osha holoka nomalunduli oga ningilwa omuntu gwetu. Otatu longo twa manamo nombelelwa yomukalelipo otayi tu kwathele.”
Oolopota dhopashigwana odha popi kutya omudhengingonyo gwaNamibia okwa kambadhala okuhupita omukiintu ngoka koonkondo. Omukiintu ngoka okwa popi wo kutya Junius okwe mu pula opo e mu pe iimaliwa mepingakanitho nokuya momilalo naye. Omukiintu ngoka okwa popi kutya okwa fadhuka po nokuya kopolisi.

Junius okwa li kwa tegelelwa a kaye molugodhi nomudhengi gwoongonyo gwaFrance Hassan Anzille, ihe kaku shiwike ngele molugodhi ndoka otalu ka tsikila we.

Mo- 2014, Junius okwa sindana ombandi yoshingoli muudhano woCommonwealth Games moGlasgow, Scotland, konima sho ambala a dhengwa mo kuJosh Taylor.
Oshiwike sha piti mEtitano, opolisi yaBrazil oya tula miipandeko omudhani gwoongonyo gwaMorocco Hassan Saada, 22, komalundilo kutya okwa kambadhala okukwata onkonga aaniilonga yomegumbo yaali moOlympic Village.

OMUTOOLINKUNDANA GWOMENI

Category: 
Share This: 

Itatu hawaleke iikulya ya yonuka- Epangelo

$
0
0

Ombelewa yOmuprima gwoshilongo oya ekelehi omapopyo kutya iikulya yoshikukuta mbyoka tayi topolelwa oshigwana oya yonuka na inayi pumbiwa okuliwa kaantu.
Omupopiliko gwombelewa ndjoka, Saima Shaanika okwa tindi omapopyo kutya omausila noohi dhomoondooha dhoka tadhi topolwa odha ninga nayi na kadhi na iitungulutu.
Okwa popi kutya oondya adhihe dhoka odha longwa komahangano gopamuthika gwopashigwana.
“Oohi oyimwe yomiikulya yi na iitungilutu na otadhi pewa aakwashigwana mboka ya gumwa koshikukuta,” Shaanika ta ti.
Omvula ya piti epangelo oya topolele woo aakwashigwana omakunde nonyama oshowo iikulya yimwe.
“Ombelewa ndjika otayi tindi nomuthindo kutya omapopyo ngoka kage na uukwashili washa na otaga eta evundakano moshilongo. Otatu pula mboka taya ningi omapopyo ngoka yeshi hulithepo,” Shaanika a popi.
Kuyele nuumvo okwa lopotwa kutya aakwashigwana yomuhoko gwAayelele momukunda Kyarecan moWaya-Waya mOshitopolwa shaZambezi oya pewa oohi dha ola okuza kepangelo.
Aanamagumbo ya thika po-49 mboka ya pewa oohi niikulya yimwe po, oya popi kutya oohi odha ninga nayi na odhe ya ehameke momapunda.
Okwa lopota kutya uusila wa gandjwa omagano kepangelo lyaSouth Afrika owa ekelwahi mOmuthiya molwaashoka owa li wa ninga nayi na itawu vulu okuliwa.
Epangelo lyaNamibia otali tsikile okugandja omakwatho goondya kaakwashigwana mboka yeli mompumbwe omolwa oshikukuta shoka tashi dhenge oshilongo. Oondya dhoka otadhi topolwa sigo omuMalitsa gwo-2017, na otadhi pula oshimaliwa sha thika poomiliyona 600.

Ondjala ndjoka tayi dhenge oshilongo okwa lopowa kutya oyimwe yi kenyeneka sho ya guma aantu ya thika po-1.5.

ELLANIE SMIT

Category: 
Share This: 

Omuniilonga gwomatungo a hulithile piilonga

$
0
0

Oshiponga sha holoka mEtiyali pehala mpoka tapu tungwa oombelewa oompe dhOshikondo shopolisi osha faalele omwenyo gwomunamimvo 45 Lukas Shaviyele.
Shaviyele okwali ta longo pofulula ontiyali yetungo ndyoka sho oshitenda sha gu pofulula ontitano shemu dhenge momutse.
Omupopiliko gwOpolisi, Slogan Matheus, okwa koleke kutya shoka hasho oshiponga shotango tashi holoka pehala ndyoka.

“Momasiku 10 gaMalitsa okwa holoka oshiponga sho omunamimvo 22 a ningi oshihakanwa shoshiponga sho a dhengwa koshitenda. Omuniilonga ngoka okwa hulithile moshipangelo shaRoman Catholic hospital konima yomasiku 12,” Matheus ta ti.

Aaniilonga ayehe mboka oyali ya zala omambale gawo gokuya gamena na oya kutwa miilonga kehangano lyaChina lyomatungo lyedhina New Era Investments.
Ombangi yimwe moshiponga shoka, ndjoka inayi hala uukwatya wayo wu hololwe ya popi kutya oyali popepi naShaviyele.

“Sho nda uvu ekudhilo onda yelutha omutse gwandje na onda mono a fa a kuutumba noshitenda shi li komatundji ge,” ombangi ya popi.

GARWIN BEUKES

Category: 
Share This: 

Omifofodholo dhomaponokelo

$
0
0

Omunashipundi gwoNamibia War Veterans Trust (Namvet), Jabulani Ndeunyema, okwa popi kutya okuuva omifofodholo dhoka dha etitha aakwiita kaya pitikwe ya ye momafudho nokukala komalwilo ethimbo kehe.
Nonando ongaaka omipopyo dhoka inadhi vula okukolekwa kEtanga lyEgameno sho omupopiliko gwoshikondo shoka Monica Sheya, a li molweendo na ina vula okuyamukula komapulo ngoka a ningilwa.
Aakwiita nale yoSWATF/Koevoet mboka ya kala ya unga oontanda poRed Flag Commando Hall popepi noHerero Mall moKatutura uule womwdhi hetatu monena otaya pangele okukonga omakwatho kookume kawo nale naagandji yiiyemo kepangelo lyokatongotongo lyaSouth Afrika.

“Aakwiita nale yoSWATF noKoevoet oye na omatompelo gomondjila opo ya gandje omanyenyeto gawo komapangelo giilongo ngaashi USA, UK, EU, SA oshowo kIigwana yaHangana,” Ndeunyema a shangele Omukuluntu gwOpolisi yaNamibia, Sebastian Ndeitunga, momukanda moka a tseyitha oompangela dhawo dhokugandja omanyenyeto gawo kiilongo mbyoka.

“Ekondjelomanguluko lyaNamibia olya ningwa pethimbo mpoka uuyuni wali wa topolwa miitopolwa iyali. Iilongo yomUuzilo oyali kohi yelelo lyaUnited States of America na oyali ya hala okukwatako iilongo yilwe muuyuni nokuyitula kohi yelelo lyawo. South Afrika pethimbo ndyoka okwali kohi yiilongo yomUuzilo. Iilongo yomUuninginino oyali kohi yelelo lyaSoviet Union naChina na oyali ya hala iilongo yilwe natango yi kale kohi yelelo lyawo, onkene tse moNamibia otwiiyadha pokati kiikolokosha yomalelo ngoka gaali.”

“Tse otwa li owala aakwiita mboka twa pewa omalombwelo na otwa gwanitha po omalombwelo getu, nena shoka twahala kepangelo lyaNamibia okutuyalula onga aakwiita nale ,”Ndeunyema ta ti.

Mosoondaha ndjika twa taalela, iilyo mboka oya hala okuninga omunyanyo okuya mOvenduka yomUuzilo nOvenduka yomOnooli opo ya ye koombelewa dhaakalelipo yiilongo mbyoka. Ongula tayi landula otaya yi koombelewa dhomukalelipo gwaBritian na otaya lala popepi nombelewa ndjoka.

Metiyali oya hala okuya koombelewa dhomukalelipo gwaUs nomEtitatu otaya yi kombelewa dhomukalelipo gwasouth Afrika.

Metine otaya yi kombelewa yIigwana yaEuropa nomEtitato otaya yi kegumbo lyIigwana yaHangana.

“Oprogramma yetu osho yili ngaaka. Ngele epangelo lyaSwapo olya hala okutuya moshipala nali shi ninge ihe nali kale lya pyakudhukwa okutudhipaga,” Ndeunyema ta ti.

CATHERINE SASMAN

Category: 
Share This: 

Omukomeho gwoNUNW uulike omunwe aaChina

$
0
0

Amushanga-ndjai gwoNational Union of Namibian Workers (NUNW) Job Muniaro okwa ningile omitilitho menindjela gwehangano lyaChina sha landula sho omuuniilonga a hulithile piilonga oshiwike sha piti.
Muniaro okwa lombwele elelo lyehangano lyoNew Era Investments li lundulule nokukalekapo egameno lyaaniilonga nenge li hulithepo iilonga sha landula sho omunamimvo 45, Lukas Shaviyele a hulithile miilonga.
Shaviyele okwa hulitha sho a dhengwa koshitenda momutse, pehala mpoka tapu tungwa oombelewa oonene dhopolisi.
“Pakeleni e ta mu thigipo Namibia, tse otu na oobastela dhaRehoboth dhoka hadhi vulu okutunga. Odho dha tungu omatungo ngoka mwa adha po,” Muniaro a ti.

Muniaro, okwa kala nale ta tala omeho ehangano ndyoka, sha landula sho omuniilonga natango a hulithile piilonga muMaalitsa.

MuMaalitsa gwonuumvo, omunamivo 22 okwa hulitha sha landula oshiponga sha holoka petungo lya faathana.
“Onda kala tandi talelepo ehala ndyoka taya longele okutameka muMaalitsa, na onde ya kunkilile kombinga yongushu yomambale gawo ge gameno oshowo iitungithi yawo. Ongodhi ndjoka ya kwata oshitenda otayi tokoka ngiini konima owala yomasiku, osha hala okutya onkulu.”

Okwa ningi woo omatilitho gokupata ehala ndyoka, sigo AaChina ya yelitha.
Menindjela gwiilonga moNew Era, Eric Xu, okwa ningi omagwedhelepo opo oshiponga shoka shi ningilwe omakonaakono molwashoka eso lyaShaviyele otali limbilike.
Okwa popi kutya aantu yawo otaya ningi omakonaakonako, ihe okwa popi kutya ongodhi hoka kwa zi oshitenda shoka sha dhipaga Shaviyele kayi shi yongushu yopevi.

Muniaro okwe ya lombwele kutya ngele otaku ningwa omakonaakono nena otaya tamanekelwa edhipago.

egameno

Aaniilonga pehala ndyoka oya lombwele oNamibian Sun kutya oya longa uule woomwedhi ndatu kaayena omunambelewa gwegameno. Sho Xu a pulwa opo popi kutya omunambelewa ngoka okwa ka lya oshuumbululwa. Aaniilonga oya popi kutya otaya kondjithilwa okulonga pombanda yomatungo ga londathana yaahe na egameno.

JEMIMA BEUKES

Category: 
Share This: 

Uuthikepamwe omahala giilonga tawu shongola

$
0
0

Shoka osha hololwa kolopota yoAffirmative Action ndjoka ya holola kutya moompito dhaalelo yomahangano o-954 moshilongo oompito 474 odhili momake gaakwashigwana mboka omanga 92 dhili momake gaakiintu yoshipa oshitiligane natango.
Olopota oya ulike kutya aakwashigwana mboka ya kala inaya talika natango inaya mona omauwanawa okupitila momulandu ngoka.

Aalumentu aaluudhe oyeli owala 177, mboka ye na oompito dhiilonga dhomalelo gopombanda momahangano omanga aakiintu yoshipa shoka ngoka yeli 71.

Olopota oya holola kutya aalumentu naakiintu yoshipa oshiluudhe oyendji oyeli momalelo gopokati momahangano.

Aantu taya lumbu nomaulema onkene taya kondjo nuudhigu okumona iilonga pomalelo gopombanda nolopota ndjoka oya holola kutya aantu owala 11 taya lumbu nomaulema ye na oompito dhiilonga momalelo gopombanda moka aalumentu yahamano naakintu yatano, omanga aalumentu owala 31 nakiintu 8 yeli pomalelo gopokati.

Aaludhe oya kutha po oshitopolwa oshinene shoompito dhopakathimbo.

Olopota oya holola kutya aalumentu yoshipa oshiluudhe ya thika po-9 918 ohaya longo iilonga yopakathimbo nomanga aakiintu yeli po- 7 799 .
Aalumentu yoshipa oshitiligane 250 naakiintu 210 ohaya longo iilonga yopakathimbo.

Omunangeshefa Ally Angula okwa popi kutya ethimbo olya thikana opo aakiintu ya kuthe oompito dhiilonga dhoka kwa talika kutya odhaalumentu owala.

Omundungiki gwongeshefa mOshiputudhiolo shoUniversity of Namibia, Wilfred Isak April okwa popi kutya ope na omalunduluko ga ningwa nge tashi ya komalelo gopombanda momahangano naantu mboka ya kala inaya talika monakuziwa oya ninga ngashiingeyi aagandji yiilonga na kaye shi owala aaniilonga ngaashi sha kala nale.

GORDON JOSEPH

Category: 
Share This: 

Euliko lyookomufala yomahogololo lya nyanwa

$
0
0

Okwa holoka omangungutulo sha landula euliko lyookomufala yatano yOkakomisi kOmahogololo moNamibia ano oElectoral Commission of Namibia (ECN).
Omahangano gaakwashigwana oga hala okuuva kutya omolwashike ina ku ningwa omapulaapulo opo ku hogololwe nawa ookomufala yokakomisi hoka, na oya popi kutya shoka otashi teya einekelo lyoshigwana molwaashoka inapu longwa uuyuki.
“Omolwashike oshigwana niikundaneki ya thigwa momilema? Omolwashike kape na uuyuuki kombinga yomulandu gweuliko lyaantu mboka,” omukomeho gwoCitizens for an Accountable and Transparent Society (CATS), Carola Engelbrecht a pula momushangwa.
okwa popi kutya oshidhigu okuuvako kutya inaku ningwa omapulaapulo gookandindate dhoka dha hogololwa.
Momukanda gwa pitithwa muJuli koInstitute for Public Policy Research (IPPR) ogwa tothamo esimano lyomulandu gwomahogololo.

“Ope na omatompelo kutya omolwashike iilyo yokakomisi hoka yi na okuhogololwa koshigwana, molwaashoka oye na oshinakugwanithwa oshinene shokukwashilipaleka uuyuki womahogololo getu,” IPPR a shanga.
Omukomeho gwoIPPR, Graham Hopwood okwa popi moshiwike sha piti kutya omukalo ngoka otagu teya po einekelo lyoshigwana nge tashiya kuuyuki womahogololo.

“Shoka otashi vulu okweeta omalimbililo guuyuki wookomufala yomahogololo oshowo omaihumbato gawo monakuyiwa.”

Omahogololo nomilandu dhopaveta dhoka dhina okuningwa uuna taku hogololwa ookomufala mboka, inadhi gwanithwa po aniwa nuumvo omolwa omaimbo gopautekinika ngoka ga holokapo, naEngelbrecht okwa yelitha kutya omimvo dha piti okwa ningiwa omalongekidho gashyewa uuna kwa hololola ekateko meuliko lyookomufala. Okwa li haku lelepekwa woo etseyitho papangelo lyomadhina gookomufala mboka naakwashigwana oya pewa ompito ya gandje omaiyuvo gawo.
Nonando ongaaka Pietie Husselmann, omukomeho gwomayakulo giikwaveta moNational Assembly, okwa popi kutya nomompango ndjoka onkulu, kape na ngoka e na uuthemba wokulelepea oshikakothimbo shookomufala mboka nonando ongaa omupresidende ngoka e na eenkondo dhokuulika.
Husselmann, okwa popi kutya petameko omilandu odha landulwa ngaashi tashi uthwa kompango ihe lyopokati mpeyaka sho okomitiye yokuhogolola okuza momusholondondo gwamboka ya ningi omaindilo ya ningi omutumba omilandu odha yiwa moshipala kuupyakadhi wopautekinika.
Husselmann ina holola ohokwe okuya muule waashoka ihe okwa popi kutya omahogololo gookandindate 8 oga ningwa paveta.
Peter Katjavivi, ngoka eli omunashipudi gwoStanding Committee on Privileges, okwa popi kutya kape na shoka sha ningwa pambambo.
Oshilyo shimwe shokomitye ndjoka, McHenry Venaani, okwa popi kutya nonando omulandu oguli tagu endele pamwe nompango, ehogololo lyahugunina otali limbilike.
Ookomufala mboka ya hogololwa oNotemba Tjipueja, Elsie Nghikembua, Albertina Nangolo, Barney Karuuombe naUlrich Freyer.
JANA-MARI SMITH

Category: 
Share This: 

DTA a nyana onkalo yaanona yokombanda

$
0
0

Ngoka ta longo pehala omunashipundi gwOngundu yoDTA mOshitopolwa shaKhomas, Ignatius Semba, okwa popi kutya omukalo ngoka tagu ungaungungiwa nago aanona mboka kepangelo ogwa nayipaleke onkalo.

Semba okwa holola omaiyuvo ge kombinga yomaipumo mumwe pokati kaanona mboka nopolisi oshowo aakwashigwana. Kuyelele oshiwike sha piti, aanona mboka ya unga oontanda mofalama tayi adhika momudhingoloko gwaBrakwater, oya ningi einda pokati kondjila yaVenduka naKahandja.

Onkalo ndjoka aanona mboka oye yi holola kutya ehololomadhilaadhilo lyawo lyopambili.
Okwa tukuka iikolokosha niihwa yopopepi oya tomekwa omulilo omanga iihauto yopolisi iyali ya dhengwa nomamanya. Opolisi oya longitha omuku gwomahodhi opo ya hala kanithe engungo lyaanona mboka.

Omolwa iiningwanima mbyoka Semba okuwete kutya oshigwana ngashiingeyi osho tashi ningi oshihakanwa shongeyo yaanona mboka.
Oku wete kutya ongeyo yaanona mboka oya etithwa komauvaneko inaga gwanithwa po ngoka ga ningwa mo-2009.
Okwa gwedha po kutya etegelelo lyokupewa iilonga nomagumbo olya etitha aanona mboka ya dhilaadhile kutya otaya vulu okuninga kehe shimwe shoka ya hala.

Semba okwa popi kutya ongundu tayi pangele oya ningi owala ekandulepo kyomukundu lyopakathimbo.

Pahapu dhe ekandulepo lyomukundu ndyoka tali ningwa kepangelo okukwatha aanona mboka ihe otali thigi po aanyasha yalwe moshilongo mboka kaayena iilonga.
Okwa popi kutya ngele epangelo inali kandulapo onkalo yokwaahena iilonga moshilongo, nena otaku ka holoka onkalo ndjoka tayi holoka moSouth Afrika, moka aakwashigwana taya longitha omahogololo onga omukalo gwokuulika ongeyo yawo omolwa omauvaneko ngoka inaga gwanithwa po koANC.
Epangelo olya tuma nale aanona yamwe kendiki lyomadheulo lyaBerg Aukas pondje yaGrootfontein, na olya gandja ofaalama yedhina Farm du Plessis mOshitopolwa shaMaheke opo yi longithwe mokudheula aanona mboka.

Semba oku wete kutya aanyasha ayehe mboka kaayena iilonga moshilongo oya pumbwa okumona ompito ndjoka.

Okwa pula omuleli Hage Geingob a ninge omutumba nongundu yaanona mboka nokumona ekandulepo lyiikolokosha yoludhi ndoka.
“Itatu pitika opolisi yeetu yi kale tayi ipumu mumwe naanona mboka we. Onga omukwashigwa gwomOshitopolwa shaKhomas ngoka handi longitha ondjila yaKahandja-Ovenduka ondi na uumbanda na onda hala ku monike ekaandulepo lyomukundu meendelelo, molwaashoka otuli moshiponga,” Semba ta ti.

ELTON SHIPENA

Category: 
Share This: 

Iilongithomwa yomoklinika ya ekwelwa mokati koshigwana

$
0
0

Elelo lyondoolopa yaTjiwarongo olya endelele mokukakutha po iiyekelwaahi yuunamiti mbyoka taku popiwa kutya oya zi koklinika yaOsire.
Omukalimo gwomondoolopa ndjoka nokwa mono iiyekelwahi mEtitatu konyala oshinano shokilometa yimwe mUumbugantu wondoolopa na okwa notheleko elelo lyondoolopa.
Ooplastika oozizi, ooshunga noontiligane dhuudha iinima ya longithwa moshipangelo odha adhika pehala mpoka. Ooplastka odhindji odha tuuka niinima oya za mo.
Ooplastika dhimwe odha pepwa kombepo sigo opiihwa nomiti dhopopepi.
Oombapila dhimwe dha adhika miinima mbyoka odha ulike kutya odhoKlinika yaOsire nelelo lyaTjiwaorngo olya popi kutya oklinika oya zimine kutya iinima oyawo.
Omupopiliko gwondoolopa yaTjiwarongo, Adelheid Shilongo okwa lombwele oNamibian Sun kutya okaklinika oka zimine kutya iiyekelwahi mbyoka oya za kuyo, shalandula sho elelo lyondoolopa ya ningile omapulaapulo oshipangelo shaTjiwarongo oshowo Osire.
Omukalimo ngoka a mono iiyekelwahi mbyoka okwa popi kutya okuya mEtitano ehala ndyoka olya yelekwa.
Omapulaapulo ga tumimwa omupopiliko gwuuministeli wUundjolowele inaga yamukulwa sigo okuya mEtitano. Oonkambadhala okumona amushanga gUuministeli mboka odha hulile muunyengwi sho a popi kutya ombelewa yomauyelele oyo yi na oshinakugwanithwa shoku popya niikundaneki.

Kwiikwatelelwa komulandu gwiiyekelwahi yuunamiti, iiyekelwahi ohayi tulwa moonayilona dha yooloka okuyoolola kutya iiyekelwahi mbyoka ya nika oshiponga oyi li monayilona yini po.
Oonayilona oontiligane ohadhi tulwa iiyekelwahi mbyoka yanika oshiponga ngaashi iilyo ya tetwa kaantu noongwiya. Oonayilona oozizi ohayi tulwa omalapi gopiilalo unene ngoka ga longithwa omanga oonayilona ooshunga hadhi tulwa iikulya mbyoka ya hupapo.
Shilongo okwa popi kutya ehala ndyoka lya longithwa ohali longithwa kaantu shaali paveta okweekelahi iiyagaya.
JANA-MARI SMITH

Category: 
Share This: 

Swapo a zimine epuko lye

$
0
0

Amushanga gwOngundu yoSwapo, Nangolo Mbumba okwa zimine kutya ongundu oya ningi epuko sho ya pingenepo kansela melelo lyondoolopa yaHelao Nafidi.
Lucia Nghililewanga okwa li momusholondondo gwaahogololwa momahogololo gelelo lyondoolopa ngoka ga ningwa mo-2015 na okwa pingenwapo sho kuna owala omasiku omashona opo a ganithilwe miilonga, a pingenwapo nomuntu kali momusholondondo.
Sho a yelitha kutya shoka osha ningwa ngiini, Mbumba okwa popi kutya Nghililewanga okwa thigwapo molwaashoka Swapo okwa sindanapo iipundi iheyali yomiipundi ihetatu, na okwa li ku wetike sha simana opo iipundi yitopolelwe iikandjo ngaashi Oshikango, Engela noHangwena na okwa popi kutya shoka osho sha etithwa Nghililewanga a pingenwepo naEsther Nghidimbwa a za moshikandjo shaShikango molwaashoka Ohangwena oya li nale nookandindate ndatu.
Mbumba okwa popi kutya okutula po omwaalu ngoka guthike pamwe osha li shi na okuningwa omanga omahogololo inaga ningwa, pehala lyokuningwa sho omahogololo ga ningwa nale.
“Ompango yetu otayi utha kutya ponomola mpoka wali omanga inaku ningwa omahogololo opo nga hokala. Nghililewanga otaka tulwa pehala lye naangoka a tulwa poo taka uvithwako opo a thigepo iilonga,” Mbumba a popi.
Okwa ti okwa ningwa nale omalongekidho noombapila odha pwa nale noshikumungu oshi li momake gelelo lyondoolopa li konge mangestrata a ganithile miilonga Nghililewanga.
Nonando ongaaka oshikumungu shoka hapo tashi hulile mpoka.
Nghililewanga okwa li ponomola ontiyali momusholondondo sha hala okutya a ndola ota ningi omupevi mayola ehala li niwe kuPanduleni Hainghumbi ngoka a li ponomola ontitatu.
Sho Ngililewanga a ningilwa omapulaapulo okwa popi kutya ina tseyithilwa eshuno lye miilonga ihe okwa pandula ketokolo ndyoka lya ningwa.
“Oshiwanawa okuuva kutya otandi ka mona ompito yokulela aantu mboka ya hogololandje.”
KENYA KAMBOWE

Category: 
Share This: 

Aafalaama moMangetti ya hoglola Shailemo

$
0
0

Olugodhi lyuunashipundi woMangetti Farmers Association (MFA) otalu ulike lwa fa lwa thika pehulilo sho aanafaalama mboka yeli iilyo yehangano ndyoka ya hogolola Ismael Shailemo a kale omunashipundi.
Uule woomvula ehangano ndyoka olya kala lya topoka moongundu mbali yimwe oya Shailemo omanga onkwawo yaShali Kamati.
Okwa ningwa omutumba konima sho Elelo lyOndonga lyiidhopo moshikumungu shoka.

Konima yomitumba dhontumba okwa tokolwa ku ningwe omahogololo okuhogolola pokati ka Shailemo naKamati ngoka ta ningi omukwateli komeho gwehangano. Omahogololo ngoka oga ningilwa mOndangwa mOlyomakaya ya piti.
Kamaai okwiikutha mo momahogoloolo na osha etitha Shaailemo a kale ke na omukondjithi. Aanafaalama ya thika po-195 oya hogolola Shailemo a ninge omunashipundi sigo okomahogololo gomvula tayi landula.

Shailemo okwa a pewa ompito a popithe aanafaalama na okwa popi kutya ota tsikile nokulongela kumwe naanafaalama nokunkondopeka ekwatathano lyawo.

“Otatu longele kumwe mokunkondopela nomudhingolooko gwaMangetti. Onde mu pandula amuhe sho mwiinekelelandje oshinakugwanithwa shika na otandi ka longa opo tu longeleni pamwe. Noshimaliwa shoomiliyona 20 shoka tashi pewa oMangetti otandi ka longa nuudhiginini opo iimaliwa yi longithwe nawa yo yi gandje omauwanawa kaanafaalama ayehe,” Shailemo a popi.
Elelo lyOshitopolwa shaShikoto olya pewa oshimaliwa shoomiliyona 20 kepangelo, opo shi yambulepo evi lyuunafaalama moshitopolwa.
Momutumba ngoka ga ningwa mOlyomakaya, omwa li woo aakalelip ya za kUuministei wOmavi nOmatulululo oshowo iiputudhio yilwe mbyoka ya yelitha nkene iimaliwa yi na okulongithwa.
KENYA KAMBOWE

Category: 
Share This: 

Namibia okwa taalela ondjala odhigu

$
0
0

Namibia okwa taalela ondjala odhigu yotango muule woomvula 80 dha piti.
Natango oshikondo shuunamapya moshilongo shoka hashi yambidhidha eliko lyoshilongo na osha kuta miilonga aantu ya kalelapo oopresenda 70 osha kala tashi dhengwa konkalo okutameka mo- 2013, nongushu yasho oya gu pevi noopresenda 12. Uuyelele mboka owa tseyithwa momutumba gwoAfrica Drought Conference ngoka gwa tameke mOvenduka tagu ningwa kohi yoshipalanyolo ‘Enhancing Resilience to Drought Events on the African Continent’.
Aapopi momutumba ngoka oya popi kutya eteyo itali shambula oshowo iimuna tayi sipo otayi yambulapo oluhepo nondjala mokati kaakwashigwana, nomikalo dhoka dha kala nokulongithwa nale itadhi longo we pahapu dhOmupevi Prima, Netumbo Nandi-Ndaitwah.
MoNamibia omwaalu gwaantu mboka taya mono iikulya yoshikukuta ogwa londo pombanda okuza paantu 413 900 mo 2014/15 okuya paantu 556 447 mo 2015/16, nopaantu 595 839 mo- 2016/17 sigo oMaalitsa 2017.
Pahapu dhaNandi-Ndaitwah eteyo lyankundipala oshowo iimuna tayi sipo otayi etitha oondando dhiikulya moostola dhiye pombanda.
Eshuno pevi lyiiyemo hayi monika muunamapya otashi thiminike woo aakwashigwana ya mbombolokele miilando onga omukalo gwokukakonga uuhupilo, ihe otaya tulitha monkalo yanayipala egandjo lyomayakulo gomeya nolusheno.
Okwa popi kutya ngashingeyi oshilongo osha taalela ompumbwe yomeya nonkalo ndjoka okwa tegelelwa yi nayipale noonkondo ngele onkalo yombepo inayi shendja.
Nandi-Ndaitwah okwa popi kutya onkalo ndjoka kayi li owala uupyakadhi koshikondo shuunamapya nokegamenenepo lyoondya ihe oyi li uupyakadhi woo keliko lyiilongo mbyoka ya gumwa konkalo miilongo yaAfrika.
Omupevi prima okwa popi natango kutya ompumbwe yiimaliwa yokuyambidhidha aakwashigwana okuza koshikukuta nasho oshi li omukundu. Okwa popi kutya epangeo lyaNamibia nuumvo olya pumbwa oshimaliwa sha thika poomiliyona 659 moprograma yokugandja oondya kaakwashigwana mbyoka yeli mompumbwe. Omukalelipo gwehangano lyoFood and Agriculture Organisation moNamibia, Dr Babagana Ahmadu, okwa popi kutya oshikukuta otashi etitha uupyakadhi miilongo yaAfrika, nomwaalu ogundji gwaakwashigwana ogwo woo tagu etitha uupyakadhi.
Anita Kiki Gbeho, gwoUnited Nations okwa popi kutya oomiliyona 60 dhaantu otadhi dhengwa koshikukuta tashi ithanwa El Nino phenomenon, nomwaalu ngoka oguli pombanda noonkondo, okuyeleka noomvula dha piti.

ELLANIE SMIT

Category: 
Share This: 

OOnakulwa aakulu taya ka mona omayakulo gopaukwambepo

$
0
0

Oshigongi shoka shuule womasiku gatatu otashi hulu nena, otashi kuthwa ombinga kaaleli yopambepo yeli 49, mboka taya ka gandja omakwatho gopambepo nopamadhilaadhilo koonakulwa aakulu. Osemina ndjoka oya patululwa pambelewa kOminista yIipambele yOonakulwa Aakulu, Hilma Nicanor.
Oonakukutha ombinga omwa kwatelwa aanapolotika mboka taya ka mona uuwanawa okuza konkandangala ya dhanwa koongeleka pethimbo lyekondjelomanguluko, omahokololo gopolotika, oshinakugwanithwa shoondokotola oshowo aapangi pethimbo lyekondjelomanguluko.
Osemina otayi ningwa koshi yoshipalanyolo ‘Esiloshisho lyoonakulwa aakulu, esiloshisho lyoshigwana shaNamibia’.
Aasita okwa tegelelwa ya ka talele po oonakulwa aakulu momagumbo gawo, miipangelo nokugandja omakwatho gehungomwenyo. Sho a popi pethimbo kwa pwatululwa osemina ndjoka, Nicanor okwa popi kutya omakwatho ngoka oga nuninwa okunkondepeka uukwambepo na oshi li oshitopolwa she tsokumwe lya ningwa pokati kepangelo noCouncil of Churches in Namibia (CCN).
“Elalakano lyosemina ndjika okuya longekidha yaka gandje omakwatho gomahungomwenyo koonakulwa aakulu.”
Okwa popi kutya oongeleka odha simanekwa omolwa oshinakugwanithwa shoka ya longo pethimbo lyekondjelomanguluko.
KENYA KAMBOWE

Category: 
Share This: 

Okanona kasile momuthima

$
0
0

Okanona kokamati hoka oka hulitha mehuliloshiwike konima sho ka gwile momuthima guna uule woshinano shoometa 7 momukunda tagu adhika moshitopolwa shaMusati.
Aakwashigwana otaya fekele kutya okanona okasi pethimbo kali ngiika taka kongo omeya momuthima ngoka guli owala oshinano oshishona okuza potenga yomeya ndjoka itayi longo we ya li ya gandjwa omagano kuGermany.
Okanona oka dhimbulikiwa kutya oMartin Andiyatuye Iipinge, omunaskola poAmarika Primary School.
Oshiningwanima shika osha kolekwa komupopiliko gwopolisi yaMusati, Linekela Shikongo, ngoka a poi kutya okwa patululwwa epeko lyomapulaapulo mOpolisi yaKahao.
Iipinge okwa kana ongulohi yOlyomakaya na okwa ka monika owala ongula ya landula kaantu mboka ya ka teka omeya. Aakwashigwana oya popi kutya okamati hoka inaka kala haka yi lela koskola miiwiike ya piti konima sho oprogramma yokugandja oondya kaanaskola kooskola ya hulu momudhingoloko ngoka.
Ompumbwe yiikuya oya dhiminike aakwashigwana ya kale haya yi momakuti okukakonga iiyimati yomokuti nokuza ko ohaya yi komithima dhomeya ya kanwe omeya.
Kansela gwoshikandjo shaTamanzi,
Johannes Iyambo, naye okwa koleke eso lyokanona hoka.
“Otatu fekele kutya okanona okali taka kongo omeya gokunwa momuthima. Onda tegelela aakwanezimo yamone onzapo yeso tse tu tale ngele otatu vulu okuka fumbika nekwathelo lyoprograma ya nuninwa okugandja omakwatho kaantu mboka ya kala inaya talika monakuziwa. Oonakusa momuthingoloko nguka natango ohaya fumbikwa ya dhingilwa momakumbatha esiku ndyoka ya hulitha, pwaahena onzapo yeso nenge ya longithe omakwatho gomafumbiko ngoka ya nuninwa.”

Ompumbwe yomeya
Namibian Sun okwa lopota iikando oyindji kombinga yompumbwe yomeya momudhingoloko gwaAmarika.
Nonando aakwashigwana mboka oyali ya pewa otenga yomeya yongushu yoomiliyona 200 okuza kuGermany. Aaleli yopamuthigululwakalo momudhingoloko oya pula epangelo li gandje omeya kaakwashigwana. Etalelepo ndika olya landula eyamukulo ndyoka lyazi kombelewa yomukalelipo gwaGermany moNamibia, kutya aakwashigwana momudhingoloko ngoka otaya nu omeya inaga yogoka molwaashoka epangeo olya ndopa okupangela otenga yokuwapaleka omeya ndjoka hayi longo koonte dhetango, ndjoka ya tulilwa po aakwashigwana mboka kuGermany oomvula hamano dha piti.
Omukalelipo gwaGermany okwa popi kutya olopota ndjoka kayi na uukwashili.
Namibia Sun okwa lopota kutya, mo-2006 opoloyeka yaGermany naNamibia, yoCuveWater, okupitila moIntegrated Water Resources Management oshowo iimaliwa ya gandjwa koGerman education and research ministry (BMBF), oya tula po otenga yomeya ndjoka hayi longo koonte dhetango na ohayi wapaleke woo omeya gokunwa momudhingoloko gwaAmarika naAkutsima.
Otenga ndjoka oya pula oshimaliwa shoomiliyona 200.
Otenga ndjoka ohayi longo omeya goocubic 3.3 ga yela ihe oya yonuka konima sho ya gandjwa kUuministeli wUunamapya, Omeya nIihwa, mo-2010, nokuza mpoka inayi longa we.
Nonando elelo lyoshitopolwa shaMusati ohali udha omeya motenga ndjoka kehe omwedhi aakwashigwana oya popi kutya omeya ngoka ohaga kalamo owala uule womasiku gatatu.

ILENI NANDJATO

Category: 
Share This: 
Viewing all 448 articles
Browse latest View live