Omupresidende gwaSouth African, Jacob Zuma okwa tegelelwa a ninge omutumba nambushe miilonga gwaandjetu, Hage Geingob opo ya kundathane kombinga yonakuyiwa yoSouthern African Customs Union (SACU).
Pauyelele mboka wa gandjwa kOminista yEmona lyaNamibia Calle Schlettwein, omutumba ngoka otagu ka tala kiikumungu oyindji ya guma iilonga yoSACU.
“Otatu tala kiinima oyindji ngaashi shoka tatu vulu okuninga opo olutu ndoka lu longe nokugandja omayambidhidho ngaashi lwa nuninwa, na nkene ku na okutopolwa iiyemo. Otatu ka kundathana woo omilandu dhopaikwafaambulika oshowo uunamapya,"Schlettwein ta ti.
Okwa popi kutya omutumba otagu ka tala woo nkene kuna okuungaungiwa nomathigathano moshitopolwa.
Shoka oshe ya pethimbo mpoka South Afrika e wete kutya aniwa ota gandja iiyemo oyindji moSACU omanga Namibia e na uumbanda kutya otaka kanitha oobiliyona odhindji uuna South Afrika a kwatele komeho oonkundathana dhomukalo gwokutopolwa iiyemo.
South Africa, Botswana, Lesotho, Namibia naSwaziland, mboka yeli iilyo yoSACU ohaya topolwa iifuta oshowo iiyemo hayi monika okuza momapingakanitho giilandomwa niifuta yopoongamba.
Zuma ngoka ta kala moshilongo metalelepo lyuule womasiku gaali ota kala pamwe nomugandjimayele gwe gwopaliko, omupevi minista gwemona, ominista yomakwatathano gopashigwana nelongelokumwe oshowo ominista yiipindi.
Omutseyinawa gweliko, Dr Omu Kakujaha-Matundu, okwa popi kutya oonkundathana dhoka oshinima oshiwanawa opo ku nkondopekwe omatsokumwe moSACU nokutulapo woo omainyengo gaantu ga manguluka.
"Aantu naya kale woo taya vulu okwiinyenga ya manguluka miilongo moka. Osha pumbwa okukala oshipu omuntu a ye a kalongele moCape Town nenge okulongela moNamibia. Osha pumbiwa opo uunongo notseyo yi topolelathane."
Okwa pandula woo omadhilaadhilo giikwafambulika oshowo omathigathano sho shi li oshinakugwanithwa shoSacu okuyambulapo iilyo ye paikwafambulika.
Omvula ya piti, ominista nale yemona lyaSouth Afrika, Nhlanhla Nene okwa popi kutya omukalo gweyambidhidho lyolutu nduka kaguli pauyuuki kuSouth Afrika molwaashoka oye ha gandja iimaliwa oyindji okutala kiilongo ikwawo Botswana, Lesotho, Namibia and Swaziland (BLNS).
Oshiketha shiiyemo yoshilongo osha pula opo onkalo ndjoka yitalululwe.
Nonando ongaaka Kakujaha-Matundu, okwa popi kutya South Africa ina dhimbwa kutya eliko lye olya tungwa po komapepe giilongo ikwawo.
Etalelepo lyaZuma otali ningwa pethimbo mpoka oshilongo shoka sha taalela uupyakadhi wopaliko, sho iimaliwa yoshilongo shoka ongushu yawo tayi shuna pevi, na osha ningitha oshidhugu koshikondo shomapungulo.
South Africa okwa talela woo iikumungu yomaupyakadhi gopolotika meni lyoshilongo sho omuleli gwoshilongo shoka a monika ondjo kompangu kutya okwa ndopa okwiikwatelela kekota mpango lyoshilongo.
Shoka osha landula sho andopa okugwanitha po elombwelo lyomugameno gwoshigwana opo a futeko oshitopolwa shimwe shomiimaliwa ooranda oomiliyona 246, dhoka dha longithwa mokutunga nokuyambulapo egumbo lye lyopaumwene moNkandla.
Okwa holoka oolopota kutya ope na etopokauko moANC moka iilyo yimwe ya gama kuZuma omanga yimwe inayi mu hala naakonaakoni yonkalo yeliko oya popi kutya onkalo ndjoka oya nika oshiponga kekoko lyoshilongo unene sho orand yaSouth Afrika yili ya kwatela komeho iimaliwa yiilongo yilwe menenevi.
JEMIMA BEUKES