Omulandu gwiifuta yesiloshisho lyaanona okuza kaavali moNamibia otagu ndopa okufala kompangu mboka taya tulilwamo iipotha yesiloshisho lyoyana na itaya gwanithwa po iinakugwanithwa yawo.
Okwa hololwa kutya omuntu owala gumwe gwomaantu yatano ya ithanwa kompangu uuna inaya gwanitha po iinakugwanitha yawo yesiloshisho lyoyana haya yi kompangu, pauyelele mboka wa ningwa koLegal Assistance Centre (LAC). Aanambelewa mboka haya ungaunga niifuta yesiloshisho ndyoka itaya longitha oonkondo dhoka ye na mokukonga oonakufalwa kompangu mboka nenge mokumona uuyelele womondjila kombinga yiiyemo yawo.
Shoka otashi gandja ompito kwaamboka ya pewa iinakugwanithwa mbyoka kompangu opo ya holeke omaliko gawo opo kaya gandje omakwatho koyana.
Olopota ndjoka ya pitithwa koLAC oya holola kutya kape na omunambelewa omukonaakoni gwiifutila mbyoka uulikwa muule woomvula 12 dha piti konima nkene oveta tayi ithanwa Maintenance Act of 2003 ya tulwa miilonga.
LAC oya popi kutya okwa ningwa omapekaapeko okukonga omauyelele ageye gomondjila kombinga yetulo miilonga lyompango ndjoka okutala ngele otayi longo tuu ngaashi ya nuninwa.
OLAC oya popi kutya aanona oye na uuthemba wokusilwa oshisho kaavali yawo naavali oye na oshinakugwanithwa shokusila oshisho oyana . Kwiikwatelelwa ko-2013 Demographic and Health Survey, konyala etata lyaanona moshilongo ihaya kala pamwe naavali yawo ayehe naanona mboka oyeli mompumbwe yesiloshisho.
Omanyenyeto ohaga ningwa unene kaavali aakiintu mboka haya fala oohe yuunona kohofa taya pula iifutila yesiloshisho.
Oopresenda 40 dhaamboka taya nyenyeta ohaya kala mondoolopa yimwe nenge momukunda gumwe.
Oyendji yomwaamboka aanona haya yi koskola na oya tulilwamo iifuta yooN$500.
Nonando ongaaka iifutila mbyoka hayi tulwa po ooN$250.
Pauyelele woDemographic and Health Survey yomo-2006-2007 , oopresenda owala 50 dhaanona yeli pokati koomvula 5 noomvula 17 ye na omapando goongaku, iizalomwa niikumbadha.
Oyendji yomaanona mboka kaye na iipumbiwa yakehe esiku omolwa aavali yawo mboka ihaya dhana onkandangala moonkalamwenyo dhoyana.
Osha monika mo kutya aanambelewa yiifuta mbyoka yompangu ayehe kaye na ontseyo kutya aanona nayo otaya vulu okupula iifuta mbyoka naanona ohaya tindilwa ompito ndjoka nonando ompango otayi utha opo aanona mboka nayo ya vule okupula iifuta yawo.
Osha monika mo natango kutya aanambelewa mboka haya ungaunga niifuta mbyoka oshowo iilyo yimwe yompangu ihaya longitha omilandu dhoka dhili po, opo ya vule okuthindila miilonga mompango ndjoka.
Nakupewa oshinakugwanithwa shoka ngoka ina gwanitha po oshinakugwanithwa shoka uule womwedhi 6 sigo 9 oha kala e na oondjo sigo naku tulamo oshipotha shoka taka tseyithila ompangu, nonando ompangu otayi vulu okuninga etokolo konima owala omasiku 10.
ELLANIE SMIT