Omuyalu gwopashigwana ogwa holola kutya oopresenda 24 dhaanona Aanamibia yeli kohi yoomvula ntano oye na omanyutu omanga oopresenda 8 ya kwatwa komanyutu unene.
Omanyutu onkalo moka aanona kaye na iitungilutu ya gwana.
Kwiikwatelela kolopota ompe tayi ithanwa Namibia Demographic and Health Survey (NDHS), oopresenda dhaanona mboka ye na omanyutu odha londo pombanda okuza poopresenda 1 mokati kaanona yoomwedhi 6-8 okuya poopresenda 35 mokati kaanona woomwedhi 24-35 noopresenda dhoka odha shuna pevi sigo opoopresenda 21 mokati kaanona yoomwedhi 40-59.
Omuyalu omunene gwaanona mboka ya kwatwa unene komanyutu ogwaanona yoomwedhi 24-35 ngoka guli poopresenda 14 naamboka yomweedhi inadhi koya pomugoyi oya kalelapo oopresenda 2.
Omayalulo giiviha nomithika dhuunona oga ningwa maanona ya thika po- 2 287, aanona mboka ye li kohi yoomvula ntano mokati komagumbo ngoka ga hogololwa pethimbo kwa ningwa omakonaakono ngaka pokati ko-2013 no2014.
Iizemo yomakonaakono oya ulike kutya oopresenda 27 dhaanona yaamati oya kwatwa komanyutu okuyeleka noopresenda 21 dhaanona yaakadhona.
Aanona mboka ya valwa konima yoomwedhi 48 nenge ethimbo lyivulithepo konima sho aamwayina yavalwa ope na oompito ooshona ya kwatwe komanyunu, noopresenda 19 okuyeleka naanona mboka ya valwa muule wethimbo efupi sha landula omavalo gaamwayina.
Omakonaakono ga ulike kutya aanona mboka kwa lopotwa ye na iiviha iishona pethimbo lyomavalo, ohaya ningi unene ihakanwa yomanyutu noopresenda 40.
Iiviha yaapulumuthi oyi na mo woo olunyala mekwatathano nondjele yomanyutu. Oshiholelwa ngaashi oopresenda 28 dhaanona yavalwa kaakiintu mboka ye na omalutu omashona oye na omanyutu okuyeleka noopresenda 15 dhaanona mboka ya valwa kaakiintu yena omalutu omanene.
Aanona yokomikunda oyendji otaya kwatwa komanyutu noopresenda 28 okuyeleka noopresenda 17 dhaanona yomoondoolopa.
Pauyelele wopaitopolwa, Oshitopolwa shaHangwena oshi li ponomola yotango shina oopresenda 37 dhaanona mboka yakwatwa komanyutu omanga Oshitopolwa shaKhomas shi na oopresenda 13.
Okwa lopotwa kutya ondjele yuulongelwe wayina yokanona nayo otayi dhana onkandangala monkalo yomanyutu sho aanona ya valwa kaakiintu ye na elongo lyondondo yopombanda ihaya kwatwa unene komanyutu noopresenda dhaanona mboka ya kwatwa odhili owala 9, okuyeleka naanona ya valwa kaakiintu mboka yaahe na elongo lyopombanda nondjele yaanona mboka oyi li poopresenda 34.
Oluhepo nalo otalu dhana onkandangala monkalo moka sho kwa dhidhilikwa kutya aanona ya za momagumbo ga hepa otaya kwatwa komanyutu noopresenda dhili po-31 okuyeleka naamboka ya za momagumbo gaakengeli.
MERJA IILEKA