Konima nkene oshifokundaneki shoNamibian Sun sha pititha onkundana kombinga yontutila yombuto yoHIV ndjoka kwa tegelewa yi ka ningilwe omalolelo moSouth Afrika, okwa holoka omapulo ogendji ngele Namibia naye ota vulu okukutha ombinga.
Omukalelipo moNamibia gwEhangano lyUundjolowele mUuyuni , ano oWorld Health Organisation (WHO), Monir Islam, okwa popi kutya omalolelo ngoka okwa tegelelwa natango ga tambiweko kelelo lyaSouth Afrika. Okwa popi kutya eindilo okukwatelamo Namibia otali vulu okuninga ashike otali ka kala omukalo omuleeleka.
“Kashi shi omukalo omupu. Tango otwa pumbwa ezimino okuza kuSouth Afrikauuna ya zimine nena otandi vulu okuya pula opo ya kwatelemo Aanamibia yamwe po, ihe shoka osha kwatelamo natango eziminino okuza kelelo lyaNamibia.”
Islam okwa popi kutya ontutila ndjoka otayi ka ningwa mokati kaantu mboka kaye na ombuto yoHIV, opo ku talike kutya omalutu gawo otaga yamukula ngiini kotuntila ndjoka.
Omalolelo ngoka otaga ka ningwa maantu ye vulithe po-5 000.
Okwa popi kutya omalolelo ngoka oga ningwa kashona miilongo ngaashi South Afrika naThailand, ihe oshizemo dhothaatha okwa tegelelwa shi tseyithwe mo-2020.
Okwa tsu omukumo aaNamibia kaya kale ya tegelela otuntila ndjoka ihe ya longithe omikalo dhoka dhi lipo nale dha nuninwa okwiigamena kombuto yoHIV.
Islam okwa popi woo kombinga yesimano lyepango lyoanti-retroviral oshowo etulo pevi molutu lyombuto yoHIV uuna omuntu ta nu omiti dhe palandulathano, naashoka ohashi eta opo ondjele yetaandelitho lyombuto komuntu yi shune pevi.
“Epango ndyoka otali kaleke aantu nomwenyo ihe pomathimbo ngoka ya yi momilalo inadhi gamenwa papuko nena ompito yokugandja ombuto komuntu ohayi kala pevi.”
Uuministeli wUundjolowele pamwe noWHO otaya longo nkene ye na okutamekitha epango lyopre-exposure prophylaxis (PrEP). Epango lyoPrEP olya nuninwa aantu mboka kaye na ombuto opo ya vule okuyanda okukwatwa kombuto pakunwa oopela mbali kehe esiku.
Ngele oho nu oPrEP e to yi miihulo inayi gamenwa nenge pamwe wa longitha ongwiya nena omuti ngoka otagu ku gamene opo ku kwatwe kombuto.
GORDON JOSEPH