Onkalo yokweekelahi uunona oya londa pombanda moshilongo nOmukomeho gwOpolisi yaNamibia okwa holola kutya etulo miipandeko lyaakiintu mboka taya longo iilonga mbyoka ya sa osha ninga oshinima oshidhigu.
"Poompito odhindji ka pena iinima ya thigwa pomahala ngoka mbyoka tayi vulu okutulitha miipandeko oonakweekelahi uunona na otatu kondjo ihe itatu mono ooyina yuunona nenge oohe," Sebastian Ndeitunga ta ti.
Ndeitunga okwa popi kutya uupyakadhi mboka otawu vulu owala okukandulwapo uuna oshigwana tashi longele kumwe nopolisi.
"Otatu vulu owala okuya konga kwiikwatelelwa koolopota dhoka tatu mono okuza moshigwana. Aakwashigwana oya pumbwa okutupa ekwatho."
Okwa pula aakiintu ya yande okuninga omategelelo ngele oye shi kutya itaya vulu okusila uunona oshipwiyu nongele oya ningi omategelelo inaya ekelahi we uunona ihe naya fale uunona mboka kaantu mboka ye shi kutya otaya vulu okusila oshisho uunona.
Amushanga-Ndjai gwOshana Region Women and Men Network Against Crime, Eva Maria Iipumbu, okwa lombwele oNamibian Sun kutya AaNamibia ayehe naya kale yahangana mokukondjitha iimbuluma.
Okwa popi kutya nonando opolisi otayi longo nuudhiginini mokukonga ooyina yuunona mboka wa ekelewahi, aalumentu nayo oye oshinakugwanithwa oshinene.
"Aakiintu mboka taya ekelehi uunona oye na okutulwa miipandeko kutya onena nenge ongula. Oofamili odha pumbwa okukwathela opolisi molwaashoka odho dhi shis hi kutya ngandi okwa li e na etegelelo, kaku na omasiku ogendji ofamili yi tameke tayi ningi omapulaapulo."
Olopota ya pitithwa koLegal Assistance Centre (LAC) oya holola kutya iimbuluma yokweekelahi uunona mbyoka tayi londo pombanda noonkondo moshilongo otayi longwa kaantu mboka ya pumbwa omakwatho.
Olopota yoLAC’s Gender Research and Advocacy Project ndjoka ya ningwa kuDianne Hubbard oya popi kombinga onkalo yokweekelahi uunona moNamibia yi li omukundu omunene naashoka tashi etithwa onkalo ndjoka.
Palopota yopolisi, kombinga yuuyelele wonkalo ndjoka oya ulike owala omuyalu kwiikwatelwa komahala mpoka pwa adhika pwa ekelwa uunona ihe omiyalu dhoka inadhi kwatelamo uunona mboka wa ekelwahi na inawu monika.
"Oshidhigu okufekela kutya uunona ungapi wa ekelwahi moshilongo molwaashoka iipotha yimwe ihayi lopotwa."
Olopota yopolisi oya holola ktya pokati ko-2003 no2007 iipotha o-74 oya lopotwa.
Rachel Coomer, gwoLAC okwa holola kutya oshiyetithi shonkalo ndjoka unene uupyakdhi wopaiyemo naakiintu oye na uumbanda okutekula uunona wawo monkalo ndjoka yoluhepo.
"Kaye wete shoka taya ningi molwaashoka otaya hwahwamekwa woo konkalo yohwaahena omayambidhidho okuza koohe yuunona."
Okwa kunkilile AaNamibia unene mboka yiihumbata na oyeshi kutya itaya vulu okusila oshisho uunona wawo opo ya konge omakwatho koofamili naantu yalwe mboka taya vulu okugandja omakwatho.
"Ino ekelahi okanona, owuna omahogololo. Ope na aantu unene ofamili yoye mboka taya vulu okukukwathela. Popya owala nayo."
Sho a pulwa ngele aakalekipo yoveta moshilongo otaya longo tuu yiitulamo mokuninga omahwahwameko gehulithepo lyonkalo yokweekelahi uunona, Coomer okwa popi kutya opolisi otayi longo mokuuvithako aantu ihe oshindji natango osha pumbwa okuningwa.
Olutu lyokanona hoka otalu kala mokila yopolisi sigo yina a kwatwapo.
ONamibian Sun oya nothelwako kutya ope na omathano ga monika esiku okanona hoka ka ekelwahi na oga topolwa onga oonkambadhala dhokutula yina yokanona miipandeko.
KENYA KAMBOWE